Çay, dostluk sohbetlerinin vazgeçilmezi, kahvaltıların vefakar dostu, yemek sonlarının en lezzetli bitirişi ve hatta çalışırken kahve yerine tercih edilen bir can dostudur. Türkiye’de en çok tüketilen içeceklerin başında gelen çay, hemen hemen herkesin keyifle tükettiği bir içecektir. Bu popülerlik, haliyle “çay en iyi nasıl demlenir?” sorusunu gündeme getirir. Zira doğru demlenmiş bir çay, içenin keyfine keyif katar, günün yorgunluğunu alır ve belki de bir dost sohbetini daha anlamlı kılar. Bu yazımızda, “Çay demlemenin püf noktaları” hakkında rehber niteliğinde ipuçlarını derledik.
Çay Demlemenin Püf Noktaları
Genel olarak her çay tiryakisinin kendine has bir demleme tekniği olmakla beraber genel bir kılavuz olarak aşağıdaki maddeler yol göstericidir:
- Doğru çay
- Doğru su
- Doğru su sıcaklığı
- Doğru miktar
- Demleme süresi
- Çaydanlık kullanımı
Her bir maddemizi alt başlıklar halinde detaylarıyla inceleyelim.
Doğru Çayı Kullanmak
Lezzetli bir çay demlemek için dikkat etmeniz gereken ilk nokta, tahmin edebileceğiniz üzere çayın kalitesidir. Zira iyi bir çay, tek başına lezzetli bir çay içmek için ön koşuldur. Emin olun, iyi bir çayı olabildiğince kötü demlesem bile yine tatmin edici bir lezzeti yakaladım.
Ancak en iyi çayı almak yerine, damak tadınıza uygun olan herhangi bir çayı da tercih edebilirsiniz. Ayrıca, çayı nemli olmayan ve güneş ışığı görmeyen bir yerde saklamalısınız. Zira o beğendiğiniz aromatik tadını başka türlü muhafaza edemezsiniz. Aksi takdirde başlarda severek içtiğiniz çayınızın tadı, sonraki demlemelerinizde aromasını kaybettiği için lezzeti kaçacaktır.
❗ Eğer çayın toz problemi sizi rahatsız ediyorsa, literatürde “gevşek yaprak çay” veya “bütün yaprak çay” olarak adlandırılan, Ceylon etiketli çay markalarını tercih edebilirsiniz. Ben “Ahmad Tea – English Breakfast” çayını kullanıyorum. Bunun dışındaki çayları ise ince bir elekten süzüyorum.
Doğru Suyu Kullanmak
Kullandığınız suyun kalitesi, çay yaprakları kadar önemlidir. Musluk suyu, filtrelenmiş veya kaynak suyu olabilir, ancak tadının güzel olması önemlidir. Özellikle düz bir tada sahip olan damıtılmış veya arıtılmış sulardan kaçınmalısınız. Onun yerine daha önce kaynatılmamış taze ve soğuk musluk suyu kullanmalısınız.
❗ Ülkemizin bazı bölgelerinde musluk suyu çeşitli sertliklerde ve kireçli olabilmektedir. Bu da haliyle çayın tadını etkilemektedir. Bunun önlemek adına “kireç önleyici musluk filtreleri” kullanabilirsiniz. Ancak kendi tecrübelerim, arıtıcılardan elde edilmiş sularla demlediğim çayların iyi olmadığı yönünde.
Doğru Çaydanlık Kullanımı
Bir diğer dikkat etmeniz gereken nokta, çayı demlemek için kullanacağınız çaydanlıktır. İki aşamalı bir demleme süreci için iki bölümlü bir çaydanlık tercih edebilirsiniz.
Çay demlemek için kullanılan çaydanlıkların seramik, toprak veya cam malzemeden olması, lezzet açısından olumlu bir etki yapacaktır. Ayrıca çaydanlıkları deterjanla yıkamaktan kaçının ve içinde başka bitki çayları demlemeyin.
Sıcak suyla çaydanlığın içini durulayın. Eğer çaydanlığınızda zorlu lekeler varsa, biraz sıcak suya limon suyu ekleyebilir ve çaydanlığı bu karışım ile durulayabilirsiniz. Limon suyu, lekeleri ve kötü kokuları gidermede etkili olacaktır.
Kullanılan su, çaydanlığın zamanla kireç birikimine neden olabilir. Bu nedenle, belirli aralıklarla çaydanlığın kireç tabakasının temizlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, kireç tabakası sertleşerek ve temizlemek bir hayli zor olacaktır. Dahası kireç tabakası çaydanlıkta kalınlaştıkça, suyun kaynama süresini de uzatacaktır. Bu durumda gereksiz gaz tüketimi ortaya çıkacaktır. Bu sebeple, çaydanlıktaki kireç tabakasını temiz tutmak önemlidir.
Doğru Su Sıcaklığı
Genellikle siyah çaylar için suyun kaynamış olması idealdir. Bu yüzden, yaklaşık 90-95°C ideal bir sıcaklık olabilir.
Çayı demlemek için kullanacağınız suyu kaynatmaya başladıktan sonra yaklaşık 1-2 dakika daha kaynatmaya devam edin. Daha sonra ise, kaynattığınız suyun biraz daha soğumasını bekleyin. Yaklaşık bir iki dakikalık bekleme süresi “90-95°C” olarak yetecektir.
Sonrasında, sıcak suyun çok az bir kısmıyla demliği iyice çalkalayarak ısıtın. Zira kaynamış suyu doğrudan soğuk demliğe döktüğünüzde, su hızla soğuyacaktır.
Bilindiği üzere, su ile havanın karşılıklı olarak çözünmüş oksijen transferi gerçekleşir. Bu nedenle, henüz kaynamakta olan suyla çay demlemek, çözünmüş oksijen miktarını azaltarak çayın sevilen aromatik tadını azaltabilir. İşte bunu önlemek için kaynattığımız suyu 1 dakika kadar bekletiriz. Böylece ideal demleme sıcaklığı olan 90-95 dereceyi elde etmiş oluruz.
Peki, burada bitti mi? Hayır, suyu demliğe eklerken biraz yüksekten eklemekte fayda var. Zira havada çözünmüş olarak bulunan oksijen çaydanlıktaki suyumuza transfer olacak ve bu da çayımızın aromatik tadını arttıracaktır.
Doğru Çay Miktarı
Çay miktarı da kişisel bir tercihtir. Genellikle olarak, 1 çay bardağı suya 1 tepeleme çay kaşığı kadar çay eklenmelidir. Ancak bu, çayın türüne ve ne kadar güçlü bir çay sevdiğinize bağlı olarak değişebilir. Ben Ahmad Tea kullandığım için 1 silme yemek kaşığı çayı, bir demlik çay için ideal görüyorum.
Çay Kaç Dakikada Demlenir?
Çayın demlenme süresi, çayın türüne ve kişisel zevkinize bağlı olarak değişir. Ancak genel bir kural olarak, siyah çayın demlenme süresi genellikle 3-5 dakika arasındadır.
Bu süre zarfında çayın tüm aromalarını suya bırakması sağlanır. Daha demli çay içmeyi tercih ediyorsanız, çayın demlenmesi için biraz daha uzun süre bekleyebilirsiniz, ancak çayın acılaşmasını önlemek için demleme süresinin 5 dakikayı aşmaması önemlidir.
Ancak çayı demledikten sonra çaydanlığın altına taze su çekilir ve o kaynayana kadar demlikteki çayın demini salması beklenir.
Demleme süresi boyunca çayın üstte kalması, çayın tüm aromalarını serbest bırakmasını sağlar. Bu süre genellikle siyah çay için 15-20 dakikadır. Ancak unutmayın, çay ne kadar uzun süre demlerse o kadar güçlü ve acı olur. Dolayısıyla, çayınızı çok uzun süre demlemek yerine, ideal demleme süresini belirlemek için biraz deneme yapmanızı öneririm.
Çay demlemenin püf noktaları bunlarla sınırlı değil ama en bilindik yöntemleri bunlardır. Sıra geldi çayın ülkemzdeki tarihine.
Neden Çok Çay İçiyoruz?
Bugünkü tüketim alışkanlıklarımıza baktığımızda, ülkemizde yüzyıllardır çay yetiştirildiği izlenimi oluşabilir. Ancak, kahveye kıyasla çayın yüzyıllara uzanan bir tarihi yoktur. Tam aksine, Zihni Derin tarafından 20. yüzyılın başlarında ülkemize getirilen çay, o dönemdeki ekonomik kriz nedeniyle sık tüketilen kahvenin yerini almıştır.
Çayın kültürümüze adapte olması, dönemin ekonomik kriziyle birlikte hız kazanmıştır. Bilindiği gibi, Türk kültüründe “kahvaltı” kelimesi, kahveden önce yenilen anlamına gelen “kahve altı” sözcüğünden türemiştir. 1955 yılına kadar kahvaltı, kahveyle yapılan bir öğün olarak bilinirken, yaşanan ekonomik kriz nedeniyle kahve pahalılaşmıştır. fırsattan istifade çay alternatif olarak tüketilmeye başlanmış ve sevilerek yaygınlaşmıştır.